Tam tahlil sonuçlarını görüşmek için sağlık ocağına girdiğim sırada, 60’lı yaşlarında uzun boylu bir adam bisikletini duvara dayadı ve bana döndü… “Bu kadar” dedi. Elinde birkaç banknot var. 100, 200, 7-8 vs. Şaşırdım, kendimi toparlarken şöyle devam etti: “Kartın asgari tutarını ödedik. Emekli maaşından bu kadar kaldı. O da artırıldı. Bakalım nasıl olacak?” Bu ayı geçireceğiz.”
“Çok pahalı” dedim, “Emekli maaşları asgari ücretin çok altına düştü.”
“Neredeyse minimumun yarısı kadardı. Bunlardan kurtulamadık” dedi.
“Evet öyle” dedim ama o çoktan çekip gitmişti…
Çanakkale’de sokaklarda, kafelerde bir araya gelen herkes hayat pahalılığından ve geçinememekten şikayetçi. Kulak misafiri olmak zor değil.
ASGARİ ÜCRET EN DÜŞÜK EMEKLİLİKTEN YÜZDE 63 DAHA FAZLA
Asgari ücret, bir çalışana temel ihtiyaçlarını karşılamak için yasal olarak ödenebilecek en düşük ücrettir. Bir çalışanın emeğini ve bilgisini asgari ücretin altında satması mümkün değildir. Ancak Türkiye’de çalışanların önemli bir kısmı taban ücretin altında çalışıyor. Taban fiyatın altında maaş alanların ücretli çalışanlara oranı 2022’de yüzde 34 oldu ve daha da arttı.
Emekli maaşlarının asgari ücret üzerinden kaybedilmesi milyonlarca ailenin mağduriyetinin sebebidir. 2003 yılı başında en düşük emekli maaşı asgari ücretin yüzde 47 üzerindeydi. On yıl sonra, 2013’te yüzde 15 daha fazlaydı. 2016 yılında asgari ücret ile en düşük emekli maaşı neredeyse eşitlenirken, bu yıldan sonra emeklilerin aleyhine fark açıldı.
2023 yılının ikinci yarısı itibarıyla taban fiyat, en düşük emekli maaşından yüzde 52, son zamlardan sonra ise yüzde 63 daha yüksek oldu (asgari ücret 17.002 TL, en düşük emekli maaşı 10.444 TL). Konuyu uzatmayalım; En düşük emekli maaşının asgari fiyata eşit olması bir vatandaşlık hakkıdır.
ARJANTİNLEŞME TARTIŞMASI: ENFLASYON KUSURU VE FAİZ YARIŞI SARMALI BAŞLADI MI?
Artık Arjantinleşme tartışması başladı. Merkez Bankası yılın ilk toplantısında siyasi faiz oranını 2,50 puan artırarak yüzde 45’e çıkardı. Faiz artışlarının da sona erdiğini duyurdu. Ancak enflasyon yüzde 64,7, yıl sonu hedefi ise yüzde 36…
Arjantin de faizi enflasyonun üzerine çıkaramadı ve “enflasyon kaçar, faiz onu kovalar” sarmalına girdi. Hala yüzde 211 enflasyon var, siyasi çıkar ise yüzde 100… Bugün ülkede yaşanan krizin temel nedeninin bu olduğunu söyleyebiliriz.
ANARŞİST KAPİTALİST MILLEI İŞÇİLERİ MEYDANA SIKTI
Arjantin tam bir ekonomik kaos içinde… Kendini “anarşist kapitalist” olarak tanımlayan aşırı sağcı yeni Devlet Lideri Javier Milei’nin “reform tsunamisi” çalışanları ayağa kaldırdı. Ülkenin en güçlü sendikası CGT’nin genel grev çağrısına binlerce çalışan karşılık verdi. Perşembe günü, başta Buenos Aires’in ikonik meydanı Plaza de Mayo olmak üzere ülkenin her yerinde büyük gösteriler düzenlendi.
Protestolara sol partiler, örgütler, bağımsız sendika grupları ve toplumsal hareketler katıldı. Büyük şehirlerdeki halk da destek verdi ve tepkilerini sokaklarda tencere tava vurarak gösterdiler. Grev nedeniyle kamu hizmetlerinde aksamalar yaşandı ve bazı uçuşlar gerçekleştirilemedi.
Bu grev ve eylemler Milei’nin kemer sıkma önlemlerine karşı en önemli muhalefet haline geldi. 19 Kasım seçimlerini kazanan ve 10 Aralık’ta göreve gelen Millei ile birlikte para birimi yüzde 50 oranında değer kaybetti (dolar 366 pesodan 800 pesoya çıkarıldı), enflasyon yüzde 200’ün üzerine çıktı, ücretler aşındı ve döviz kuru düştü. yoksulluk oranı yüzde 40’ı aştı.
REFORM TSUNAMİSİ MUHALEFET DUVARINA ÇIKTI
Millei hükümeti tarafından hazırlanan ve halen Kongre’de bulunan “Gereklilik ve Aciliyet Kararnamesi” adı verilen torba yasa, kamu hizmetlerinin ve devlet şirketlerinin özelleştirilmesi, kamu işgücünün üçte bir oranında azaltılması, sosyal harcamaların azaltılması, yerel kaynaklara desteğin en aza indirilmesi gibi konuları içeriyor. Hükümetlerin devlete maliyeti 12 milyar dolar. Enerji ve ulaştırma sübvansiyonlarının azaltılması, bakanlık sayısının dokuza, müsteşar sayısının ise 106’dan 54’e indirilmesi öngörülüyor.
Torba yasanın “işgücü reformu” olarak adlandırılan bölümünde; Kayıt dışı işçi çalıştıranların cezalandırılmaması, işçi ücretlerinin olduğundan düşük gösterilmesine izin verilmesi, fazla mesai ücretlerinin serbest bırakılması, deneme sürelerinin uzatılması ve işçilerin alacağı tazminat miktarının azaltılması önerileri arasında yer aldı. Ancak işçi sınıfının büyük tepkisine neden olan yasa tasarısı, CGT’nin başvurusu üzerine İş Mahkemesi tarafından askıya alındı. Sendikalar tüm yasa tasarılarının geri çekilmesini istiyor.
Kamu borcunun 400 milyar dolara (son krizde yapılan anlaşmalarla 110 milyar dolar Uluslararası Para Fonu ve diğer bankalara) ulaştığı Arjantin’de borcun milli gelire oranı yüzde 85’e yükseldi (1997-2022 ortalaması yüzde 68) ).
Arjantin bir kez daha borçlarını ödeyememe (varsayılan) durumuyla karşı karşıya ve bu yıl alacaklılarının yeni bir borç yapılandırma talebiyle karşı karşıya kalması da mümkün…
İKİ HAFTADA ET FİYATI YÜZDE 73, SEBZE YÜZDE 140 ARTTI
Sıradan bir Arjantinlinin durumunu anlatmak için size bir haber anlatacağım. 24 Aralık tarihli haberde, milli misyonu aldıktan iki hafta sonra (elbette yüzde 50 devalüasyondan sonra), New York Timesşunu yazdı:
Buenos Aires’teki popüler bir restoran olan Naranjo Bar’ın sahibi Nahuel Carbajo, birçok Arjantinli gibi kendisinin de sistematik fiyat artışlarına alıştığını ancak Milei’nin kazanmasından bu yana geçen iki hafta içinde birinci sınıf bifteğinin fiyatının yüzde 73 arttığını söyledi. 14.580 peso veya yaklaşık 18 dolar. , salatasındaki kabak fiyatının yüzde 140 arttığını söylüyor, bir Uber sürücüsü deposunu doldurmak için yüzde 60 daha fazla para ödediğini söylüyor ve bir baba, geçen aya kıyasla yürümeye başlayan çocuğunun bezine iki kat daha fazla para harcadığını söylüyor.
Dört nala yükselen enflasyonla eşanlamlı bir ülke olan Arjantin’de insanlar neredeyse her şey için daha fazla ödemeye alışkın. Ancak ülkenin yeni cumhurbaşkanının yönetimi altında hayat hızla daha acı verici hale gelir.
Milei’nin 10 Aralık’ta göreve başlamasından bu yana fiyatlar öyle baş döndürücü bir hızla arttı ki, Arjantin’in para biriminin hızla düşmesine neden oldu ve 46 milyonluk bu Güney Amerika ülkesindeki pek çok insan, işletmelerinin veya evlerinin bu kadar uzun süre nasıl hayatta kalabildiğini merak ediyor. Hesaplamalar yapıyor. “Ülke zaten daha derin bir ekonomik krize doğru gidiyor.”
‘ARJANTİN KADAR ZENGİN’ KELİMESİ BİR ZAMAN AVRUPA HALKLARININ KONUŞMALARINDAydı
Hepimizin bildiği gibi; Arjantin, kronik enflasyon, artan yoksulluk, aşırı yüksek borçlar ve para birimindeki değer kaybıyla yıllardır kriz içinde olan bir ülke.
Ama bir zamanlar Arjantin Batı dünyası için örnek bir ekonomiydi.
Nobel ödüllü ekonomist Paul Krugman “Buhran Ekonomisinin Dönüşü”(Literatür Yayıncılık, 2001) adlı kitabından bir bölüm aktarıyorum:
“Arjantinli kadar zengin… Arjantin’in, kamuoyu ve yatırımcılar tarafından fırsatlar ülkesi olarak görüldüğü 1. Dünya Savaşı öncesi Avrupa’da yaygın olarak kullanılan bir tabirdi. Arjantin, Avustralya, Kanada ve ABD kadar zengin. ” Kaynaklar açısından zengin bir ülkeydi ve hem Avrupalı göçmenler hem de Avrupa sermayesi için arzu edilen bir destinasyondu. Buenos Aires Avrupalı ve dost canlısı bir şehirdi. İngilizlerin inşa edip finanse ettiği demiryolu ağıyla pampaların buğday ve etlerinin toplanıp dünyaya ihraç edildiği merkezdi. Pampaların buğday ve etlerinin toplanıp dünyaya ihraç edildiği merkezdi. Dünya sermaye piyasalarına ekonomik olarak telefon kabloları aracılığıyla bağlı olan Arjantin, savaş öncesi uluslararası sistemin varlıklı üyelerinden biriydi.
O dönemde bile Arjantin’in çok fazla para basma ve dış borçlarını ödemede sıkıntı yaşama konusunda kesin bir eğilimi olduğu doğrudur. Ama o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri de böyle bir ülkeydi. “Arjantin’in daha sonra bu kadar geride kalacağını çok az kişi düşünebilirdi.”
BİR SÜRÜ PESOSUNUZ HAZIR OLMALIDIR
Aslında Arjantinlilerin hala zengin olduğu konusunda şaka yapabiliriz. Çünkü en büyük banknotlar geçen yıl tedavüle çıkan 2 bin pesoydu ve bir restoranda ya da markette nakit ödemek için destelerce peso çıkarmak zorunda kalıyorsunuz… Aşırı borçlanma yüzünden bir ülke bu hale geldi, devalüasyonlar, kronik enflasyon, kötü ekonomi politikaları ve beceriksiz politikacılar.
Yakından izleyip ders çıkarmamız lazım…
